Λυκούργος Χατζάκος: Ευκαιρίες για … «μεροκαματάκια» σε καιροσκόπους

Ο νόμος για την Αυτοδιοίκηση είτε δημιουργεί ευκαιρίες για … «μεροκαματάκια» σε καιροσκόπους είτε καθιστά τους δημάρχους ομήρους μειοψηφιών και καταδικάζει σε απραξία τις δημοτικές αρχές.

Ο χρόνος που απομένει για την διενέργεια των εκλογών ανάδειξης των νέων Δημοτικών αρχών, είναι ελάχιστος. Σε διάστημα μικρότερο των δύο μηνών, οι πολίτες θα κληθούν να επιλέξουν τους τοπικούς άρχοντες, οι οποίοι θα διοικήσουν τους δήμους και τις περιφέρειες της χώρας βάσει του νέου νομικού πλαισίου, το οποίο καθορίζεται από την τελευταία παρέμβαση της σημερινής κυβερνήσεως.

Κατά γενική ομολογία, πρόκειται για μία -επιεικώς- ατυχή παρέμβαση, ειδικότερα σε ότι αφορά στην εκλογική διαδικασία, σύμφωνα με την οποία αφαιρείται από τον πλειοψηφήσαντα συνδυασμό -και συνεπώς τον εκλεγέντα δήμαρχο-, η δυνατότητα να σχηματίσει ισχυρή πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο και κατά συνέπεια να μην μπορεί να διοικήσει απρόσκοπτα, δηλαδή, να μην μπορεί να υλοποιήσει το πρόγραμμα και τις εξαγγελίες του.

Η λογική που υπαγόρευσε την διάταξη αυτή, δηλαδή, την αναλογική εκλογή δημοτικών συμβούλων με βάση το ποσοστό που συγκέντρωσαν κατά τον πρώτο γύρο των τοπικών εκλογών, έστω και αν δεν εκκινεί από χυδαία μικροκομματικά κίνητρα, οδηγεί σε καταστρεπτικά αποτελέσματα. Τούτο, διότι, η άσκηση διοίκησης καθίσταται παντελώς αδύνατη σε έναν Δήμο στον οποίο η Δημοτική Αρχή δεν θα διαθέτει την πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο.

Δεδομένου ότι η ανάληψη ευθύνης διοίκησης απαιτεί και την ανάλογη εξουσία διαχειρίσεώς της, είναι προφανές ότι αν ο εκλεγμένος Δήμαρχος δεν έχει την πλειοψηφία -γιατί ελάχιστοι συνδυασμοί θα συγκεντρώσουν στον πρώτο γύρο ποσοστό άνω του 50%-, θα υποχρεωθεί να κατασκευάσει αυτή την πλειοψηφία μετεκλογικά, χρησιμοποιώντας θεμιτά και αθέμιτα μέσα, αφού και η δικλείδα απαγόρευσης αναθέσεως έμμισθης θέσης σε αιρετό πέραν του πλειοψηφήσαντος συνδυασμού καταργήθηκε από τον «Κλεισθένη». Σημειωτέον, έρευνες του σώματος ελεγκτών της Δημόσιας Διοίκησης έχουν χαρακτηρίσει τους ΟΤΑ πρωταθλητές στην διαφθορά. Συνεπώς, αποτελεί, σχεδόν, βεβαιότητα το γεγονός ότι στις εκλογές αυτές η αθλιότητα και η χυδαία συναλλαγή -είτε προεκλογικά είτε μετεκλογικά-, θα επικυριαρχήσουν της πραγματικής βουλήσεως των πολιτών. Ακόμη και υγιώς σκεπτόμενοι και λειτουργούντες δήμαρχοι θα υποχρεωθούν να μπουν σε αυτή την διαδικασία συναλλαγής, εφ’ όσον με κάποιον τρόπο θα πρέπει να ασκήσουν την ευθύνη διοίκησης, την οποία τους ανέθεσαν οι πολίτες.

Ας μην λησμονείται ότι οι δήμοι σήμερα διαχειρίζονται ικανά ποσά στους προϋπολογισμούς τους είτε για έργα είτε υπό την μορφή προσλήψεων και μισθοδοσίας.

Πέραν πάσης αμφιβολίας, στο πλαίσιο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση υπάρχει ανάγκη σοβαρών, ουσιαστικών και τολμηρών παρεμβάσεων, οι οποίες θα κινούνται στην κατεύθυνση αποκέντρωσης της εξουσίας και της ισόρροπης κατανομής πόρων και εσόδων.

Το σχέδιο «Κλεισθένης», παρά τον πομπώδη τίτλο του, αδυνατεί να αποτελέσει ένα θετικό βήμα εμπρός. Τούτο γιατί το εκλογικό σύστημα το οποίο θεσμοθετείται είναι βέβαιο ότι -παρά τις, ενδεχομένως, καλές προθέσεις των εισηγητών του-, θα προκαλέσει υψηλή ασυναρτησία την επόμενη ημέρα των εκλογών στους περισσότερους ΟΤΑ.

Τόσο ο «Κλεισθένης» όσο και ο … προκάτοχός του «Καλλικράτης», ενδεχομένως τακτοποίησαν κάποια ζητήματα, όμως, η φοβική και εσωστρεφής αντίληψη συγκεντρωτισμού της κεντρικής εξουσίας, προβάλλει και πάλι κυρίαρχη.

Πάσχουν και  από πλευράς στρατηγικού σχεδιασμού καθ’ όσον, ούτε σοβαρό αναπτυξιακό προσανατολισμό έχουν ούτε χωροταξικά δημιουργούνται προϋποθέσεις και όροι ανάπτυξης. Οι συνενώσεις δήμων έγιναν δίχως κριτήρια ισορροπίας στην κατανομή πόρων, με συνέπεια να προκύπτουν δήμοι με σαφείς προνομίες στις πηγές εσόδων τους, ενώ, άλλοι αφέθηκαν στην πραγματικότητα επαιτείας της ΣΑΤΑ και των λοιπών χρηματοδοτήσεων από την Κεντρική Κυβέρνηση.

Η παρέμβαση, όμως, της σημερινής κυβέρνησης, με το εκλογικό σύστημα που εισάγει και την κατάργηση κάθε δικλείδας ασφαλείας είναι κάτι παραπάνω από άστοχη. Είναι καταστροφική. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σε αυτές τις εκλογές ο αριθμός των συνδυασμών που λαμβάνουν μέρος αποτελεί ρεκόρ, μιας και οποιοσδήποτε θεωρεί ότι θα έχει ρόλο ούτως ή άλλως μετά τις εκλογές και προφανώς υπολογίζει σε αποκατάσταση των ζημιών που θα προκαλέσει μία προεκλογική δαπάνη…

Αν η Κυβέρνηση προσέβλεπε στην προώθηση του θεσμικού πλαισίου για την Αυτοδιοίκηση σε πλέον δημοκρατικά πεδία, θα έπρεπε να αποστεί των πειρασμών της συνήθους προχειρότητας και να σχεδιάσει μία ολοκληρωμένη νομοθετική παρέμβαση για το Διοικητικό Σύστημα της χώρας, στην οποία οι φαντασιώσεις και οι κενές πρακτικής αξίας και λειτουργικότητας εμμονές θα εξέλειπαν.

Επί παραδείγματι, θα μπορούσε να διακρίνει, να υποστηρίζει και να περιγράφει σαφώς την εκτελεστική αρμοδιότητα και τον ρόλο των οργάνων διοίκησης, με εκλογή από ξεχωριστό ψηφοδέλτιο, ενώ θα έδινε ρόλο και ουσιαστικό περιεχόμενο στην ιδιότητα του δημοτικού συμβούλου.

Οι δημοτικοί σύμβουλοι θα μπορούσαν να εκλέγονται από ενιαίο ψηφοδέλτιο και βέβαια, να δημιουργηθούν θεσμοί κοινωνικού ελέγχου και συμμετοχής των πολιτών στις αποφάσεις. Δεν χρειάζεται να τονισθεί ότι ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων σε κάθε δήμο είναι δυσανάλογα υψηλός. Ο περιορισμός του αριθμού τους θα συνέβαλλε σημαντικά στην αναβάθμιση ποιότητας των συμβουλίων και θα έδινε επιπρόσθετη αξία στην ιδιότητα του αιρετού συμβούλου στην Αυτοδιοίκηση.

Επίσης, σημαντική είναι και η συγκρότηση πλαισίου, το οποίο θα δίνει δυνατότητα στους ΟΤΑ πρώτου και δευτέρου βαθμού να αναλάβουν την ευθύνη δημιουργίας εσόδων είτε αναπτύσσοντας οικονομικές δραστηριότητες είτε θεσπίζοντας φόρους, τους οποίους βέβαια θα … αποχωριζόταν η κεντρική κυβέρνηση. Ιδανικό θα ήταν η Κεντρική κυβέρνηση να εισπράττει ό,τι της αναλογεί για την Άμυνα και Ασφάλεια, Παιδεία, Υγεία και Εξωτερική Πολιτική και όλοι οι υπόλοιποι φόροι να καθορίζονταν και αποδίδονταν στους ΟΤΑ. Και βέβαια, έχει έλθει το πλήρωμα του χρόνου να συζητήσουμε για την δημιουργία Μητροπολιτικών Δήμων.

Και για να είναι ξεκάθαρος ο λόγος που υπαγορεύει την ανάγκη ποιοτικής αναβάθμισης των αιρετών στην Αυτοδιοίκηση, του άμεσου εκσυγχρονισμού του διοικητικού συστήματος και ποια σημαντικά προβλήματα επιλύονται ή καθίστανται ευκολότερα διαχειρίσιμα, ας αναλογισθούμε το εξής: Αν θεωρούμε την διαφθορά και την διαπλοκή μέγα -ίσως το μεγαλύτερο- πρόβλημα στον δημόσιο βίο, ας δούμε ότι σήμερα το δημόσιο χρήμα διαχειρίζονται πέντε πρόσωπα: Ο Πρωθυπουργός και οι εξής Υπουργοί: ο Υπουργός Οικονομικών, ο Υπουργός αρμόδιος για τα δημόσια έργα, ο Υπουργός Αμύνης και ο Υπουργός Υγείας (σ.σ. το Υπουργείο Παιδείας έχει επίσης μεγάλο προϋπολογισμό, αλλά, έχει και τις μεγαλύτερες ανελαστικές δαπάνες, κυρίως μισθοδοσίας). Αυτά τα Υπουργεία έχουν να κάνουν με δαπανηρές προμήθειες. Ας σκεφθούμε τώρα, πόσους είναι πιο εύκολο να εκβιάσουν τα «μεγάλα συμφέροντα» ή «οι νταβαντζήδες»· πέντε πολιτικούς ή -αν περάσουν ευθύνες και αρμοδιότητες στους ΟΤΑ-, διακόσιους ή χίλιους; Ιδού πεδίο δόξης λαμπρό για όποιον, πραγματικά, θέλει να καταπολεμήσει την διαφθορά και να συμβάλει στην συγκρότηση ενός λειτουργικού, θεσμικού Κράτους. Ένα κράτος, όπως το σημερινό, με πλέον των 21.000 (είκοσι και μία χιλιάδες) αρμοδιοτήτων στην Κεντρική Κυβέρνηση, δεν νομίζω ότι έχει πολύ μεγάλα περιθώρια…

Ατυχώς, για μία ακόμη φορά, θα διαιωνισθούν οι παθογένειες, το οξειδωμένο διοικητικό μας σύστημα θα συνεχίσει να αποτελεί τροχοπέδη για κάθε προοπτική ανάπτυξης· θα λειτουργεί αποτρεπτικά στην ολοκλήρωση θεσμικών και λειτουργικών μεταρρυθμίσεων και εκσυγχρονισμού. Με πρόσχημα την «δημοκρατική λειτουργία», θα αναδυθεί η αθλιότητα της  συναλλαγής και θα δοθεί δυνατότητα για … «μεροκαματάκια» σε επιτήδειους και καιροσκόπους.

Ο μόνος χαμένος από αυτή την διαδικασία, θα είναι ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης καθώς οι αναπόφευκτες άθλιες συναλλαγές, θα συμβάλλουν στην απαξίωση της πολιτικής και στο επίπεδο των τοπικών αρχών.

Θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε τις αντιδράσεις των Δημάρχων και Περιφερειαρχών την επομένη των εκλογών. Θα αποδεχθούν την απραξία που θα συνεπάγεται η ομηρεία τους από μειοψηφείες; Θα αποδεχθούν την πραγματικότητα παροχής οφικίων και συναλλαγές κάτω από τραπέζι, προκειμένου να μπορούν να διοικήσουν; Ή επιτέλους, θα αναλάβουν πρωτοβουλίες για την έναρξη ουσιαστικού διαλόγου και την δημιουργία κινήματος για την πραγματική αποκέντρωση της εξουσίας και την χάραξη Ευρωπαϊκής πορείας για τους αυτοδιοικητικούς θεσμούς.

Λυκούργος Χατζάκος