Η τουρκική ανάμειξη στις ενδοκρατικές συγκρούσεις της Λιβύης, οι οποίες εγκαινιάσθηκαν το 2011, διαρκεί πολλά έτη, με την αποστολή οπλισμού και την προώθηση ισλαμιστών μαχητών υπέρ της κυβερνήσεως της Τριπόλεως. Τους τελευταίους δύο μήνες η τουρκική εμπλοκή στην Λιβύη προσέλαβε μια νέα ριζοσπαστική διάσταση, η οποία στρέφεται αμέσως κατά των εθνικών συμφερόντων της Ελλάδος στην Ανατολική Μεσόγειο. Η διάσταση αυτή αφορά την απόπειρα οριοθετήσεως της ΑΟΖ Τουρκίας και Λιβύης παραβλέποντας πλήρως τις παρεμβαλλόμενες ΑΟΖ των δύο ελληνικών κρατών, Ελλάδος και Κύπρου. Η τουρκική εμπλοκή στην Λιβύη καταδεικνύει με τον πλέον εμφατικό τρόπο τις περιπλοκές τις οποίες προκαλεί ο τουρκικός αναθεωρητισμός, πλέον, σε όλη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
ΤΑ ΜΝΗΜΟΝΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ-ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ
Η υπογραφή, στις 26 Νοεμβρίου 2019, δύο μνημονίων συνεργασίας ανάμεσα στην Τουρκία και τον Fayez Al-Sarraj, πρωθυπουργό της Κυβερνήσεως Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord, GNA), η οποία εδρεύει στην Τρίπολη, απετέλεσαν σημαντική εξέλιξη, η οποία προκάλεσε αντιδράσεις από πολλαπλούς δρώντες. Τα δύο μνημόνια συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και της λιβυκής κυβερνήσεως της Τριπόλεως αποτελούν την απόληξη μιας σειράς ενεργειών της Τουρκίας, με απώτερο στόχο την εδραίωση της ηγεμονικής της παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο και σε μια ευρύτερη περιοχή, η οποία αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έως και τον πρώιμο 20ό αιώνα.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν με τον πρωθυπουργό της Λιβύης, Φαγιέζ αλ Σάρατζ, στην Κωνσταντινούπολη, στις 12 Ιανουαρίου 2020. Presidential Press Office/Handout via REUTERS
———————————————————————-
Το πρώτο Μνημόνιο Συνεργασίας αφορά την οριοθέτηση των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών της Τουρκίας και της Λιβύης στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως αντιλαμβάνονται τις αντίστοιχες ΑΟΖ οι δύο δρώντες. Το δεύτερο Μνημόνιο Συνεργασίας ενέχει στρατιωτική παράμετρο, καθώς αφορά την δυνητική μελλοντική συνεργασία Τουρκίας και κυβερνήσεως Τριπόλεως στον τομέα της ασφάλειας και στην επιτήρηση των ακτών της Λιβύης. Η υπογραφή των δύο μνημονίων προκάλεσε οξείες αντιδράσεις από πολλές πλευρές, οι οποίες αντέδρασαν για την τουρκική προβολή ισχύος και την απόπειρα ανατροπής της διακρατικής ισορροπίας.
Η Ελλάδα και η Κύπρος απέρριψαν αμέσως την συμφωνία μεταξύ της Τουρκίας και του καθεστώτος της Τριπόλεως, ως κατάφωρη παραβίαση των αρχών του διεθνούς δικαίου και της αρχής της καλής γειτονίας. Οι ελληνικές διπλωματικές Αρχές επιδόθηκαν σε μια αποτελεσματική και συντονισμένη απόπειρα να καταδείξουν στην διεθνή κοινότητα τη μη σύννομη φύση της συμφωνίας και τις αρνητικές συνέπειές της για την σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου. Η Αίγυπτος, ο κύριος ηγεμονικός δρών στον αραβόφωνο κόσμο, καταδίκασε την συμφωνία μεταξύ των δύο μερών χαρακτηρίζοντάς την «παράνομη και μη δεσμευτική ή ασκούσα επίδραση επί των συμφερόντων και των δικαιωμάτων οιωνδήποτε τρίτων κρατών». Το Λιβυκό Κοινοβούλιο επίσης εξέφρασε τις έντονες αντιρρήσεις του για την υπογραφή της συμφωνίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση καταδίκασε την υπογραφή των δύο μνημονίων, ενώ οι ΗΠΑ και η Ρωσική Ομοσπονδία χαρακτήρισαν την ενέργεια ως μη παραγωγική για την σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής.
Από νομικής απόψεως οι αντιδράσεις όλων των ανωτέρω δρώντων για την υπογραφή της συμφωνίας εδράζονται στο ίδιο το καθεστώς το οποίο διέπει την εύθραυστη ισορροπία στην Λιβύη στο πλαίσιο των ενδοκρατικών συγκρούσεων. Το Άρθρο 8 της Συμφωνίας του Σκιράτ, η οποία υπεγράφη από τα εμπλεκόμενα λιβυκά μέρη το 2015, προσδιορίζει με σαφήνεια τη νομική δικαιοδοσία και τις ακριβείς εξουσίες του πρωθυπουργού της Τριπόλεως [1]. Η δικαιοδοσία υπογραφής διεθνών συμφωνιών έγκειται όχι στον πρωθυπουργό, αλλά στο Προεδρικό Συμβούλιο ως σύνολο. Κατά συνέπεια ο πρωθυπουργός της Τριπόλεως δεν διαθέτει την δυνατότητα υπογραφής των μνημονίων συνεργασίας με την Τουρκία. Η δικαιοδοσία του πρωθυπουργού της Λιβύης, όπως αυτή προκύπτει από την συμφωνία του ΟΗΕ βάσει της οποίας καθιερώθηκε η κυβέρνησή του, περιορίζεται στην εποπτεία των εργασιών του Προεδρικού Συμβουλίου. Καθώς δε το δεύτερο Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και λιβυκής κυβερνήσεως της Τριπόλεως περιλαμβάνει προβλέψεις για συνεργασία σε επίπεδο ασφάλειας και στρατιωτικών ζητημάτων, αποτελεί καθ’ εαυτό σαφή παραβίαση της απαγορεύσεως εμπορίας και διακινήσεως όπλων, η οποία έχει επιβληθεί στην Λιβύη από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ από τον Φεβρουάριο του 2011 [2].
Το Μνημόνιο Συνεργασίας για την οριοθέτηση της τουρκικής υφαλοκρηπίδας και των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών μεταξύ Τουρκίας και λιβυκής κυβερνήσεως της Τριπόλεως αποτελεί μια έκνομη ενέργεια, η οποία παραβλέπει τα ίδια τα δεδομένα της γεωγραφίας. Οι χάρτες της τουρκικής ΑΟΖ, οι οποίοι έχουν δημοσιευθεί από την τουρκική πλευρά και από Τούρκους διπλωμάτες, παραλείπουν εντελώς την νήσο Καστελλόριζο. Το Καστελλόριζο απαντά ακριβώς στην αρχή του θαλασσίου διαδρόμου, ο οποίος στους τουρκικούς χάρτες συνδέει την ΑΟΖ της Τουρκίας, όπως την αντιλαμβάνεται η Άγκυρα, με την ΑΟΖ της Λιβύης. Η προβολή ισχύος της Τουρκίας έως την Λιβύη μέσω της ΑΟΖ προϋποθέτει επίσης ότι ενδιάμεσες νήσοι του Αιγαίου Πελάγους, όπως η Κρήτη, η Κάρπαθος και η Ρόδος, δεν διαθέτουν ΑΟΖ, αλλά μόνον υφαλοκρηπίδα και χωρικά ύδατα περιορισμένης εμβελείας. Οι μαξιμαλιστικές τουρκικές θέσεις για τις ΑΟΖ είχαν διαμορφωθεί σε θεωρητικό επίπεδο σε ολοκληρωμένη μορφή ήδη από το 2012, σε άρθρο του τότε υποναυάρχου του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού, Cihat Yaycı [3].
πηγή: foreignaffairs.gr
