Μόνο συγκίνηση και περηφάνια για το μεγάλο ΟΧΙ

Αποχαιρέτησαν σοβαρά τις κοπέλες,
Βαδίζοντας φίλησαν τη μητέρα,
Και φορώντας καινούρια στολή
Σαν στρατιωτάκια πήγαν να παίξουν.
Δεν έχει κακούς, μήτε καλούς, μήτε μεσαίους…
Ο καθένας στο πόστο του,
Όπου δεν έχει πρώτους, ούτε και τελευταίους…
Όλοι αυτοί αποκοιμήθηκαν εκεί.

Άννα Αχμάτοβα

Με κυρίαρχο το υψηλό φρόνημα και κάθε προσήκουσα λαμπρότητα κορυφώθηκε ο εορτασμός της 28^η Οκτωβρίου.

Οι δρόμοι της πόλης, μετά από τα χρόνια των περιορισμών λόγω πανδημίας, γέμισαν από τους κατοίκους της Αγίας Βαρβάρας οι οποίοι, συμμετείχαν με όλη την ψυχή τους στις πανηγυρικές εκδηλώσεις για το μεγάλο «ΟΧΙ» του Ελληνικού λαού.

Η ημέρα ξεκίνησε στις 10:30 με την δοξολογία στον καθεδρικό ναό της Παναγίας Ελεούσης, παρόντων του Δημάρχου και στελεχών της Διοίκησης και του Δημοτικού Συμβουλίου, μαθητών και αντιπροσωπειών των οργανώσεων που έλαβαν μέρος στην παρέλαση, οι οποίοι κρατούσαν τις σημαίες και τα λάβαρα των οργανώσεών τους.

Στην συνέχεια ακολούθησε στο ηρώο της πόλης η καθιερωμένη επιμνημόσυνη δέηση και ανάγνωση του πανηγυρικού της ημέρας από τον κοινωνιολόγο κ. Ιωάννη Γεωργίου.

Αξίζει να επισημάνουμε ότι η φετινή ανάγνωση του πανηγυρικού της ημέρας ήταν μία ιδιαίτερη στιγμή. Ο κ. Γεωργίου, επιστήμονας κοινωνιολόγος τσιγγάνικης καταγωγής, στην συγκινητική και σίγουρα διδακτική ομιλία του (βλ. παρακάτω το κείμενο της ομιλίας), έκανε μία ιδιαίτερη αναφορά στην άγνωστη συμβολή των ρομά στην Εποποιΐα του 40 και σκόρπισε συγκίνηση στους παρευρισκομένους.

Εν συνεχεία τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή και η ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου και μετέπειτα, οι εκπρόσωποι των φορέων προέβησαν στην κατάθεση στεφάνων. Με την ολοκλήρωση της κατάθεσης στεφάνων, οι επίσημοι κατευθύνθηκαν προς τον χώρο της παρελάσεως και η παρέλαση ξεκίνησε υπό το βλέμμα του Δημάρχου κ. Μίχου, της Υφυπουργού κ. Μαρίας Συρεγγέλα η οποία εκπροσώπησε την Κυβέρνηση.

Η ηλιόλουστη μέρα συνέβαλε αποφασιστικά και η Ελ. Βενιζέλου γέμισε από νωρίς από χαρούμενους ανθρώπους που συγκεντρώνονταν για να καμαρώσουν την παρέλαση των παιδιών μας και κάθε πολίτης, με την σκέψη στους ήρωες που έπεσαν υπερασπιζόμενοι την ελευθερία, αλλά, κυρίως και την αξιοπρέπεια της Πατρίδας, επανέλαβαν μέσα τους την ακράδαντη απόφαση για το δικό τους «ΟΧΙ».

Το «ΟΧΙ» της σημερινής Ελλάδας και των μελλοντικών γενεών.

Οι μαθητές των σχολείων μας και τα μέλη των εθνικοτοπικών οργανώσεων που έλαβαν μέρος, με το παράστημα και την αισιόδοξη, αλλά, αποφασιστική έκφραση στα πρόσωπά τους εξέπεμπαν αισιοδοξία και σιγουριά πως οποιοσδήποτε σκεφθεί να απειλήσει την Ελληνική γη θα βρει απέναντί του τα αποφασισμένα νιάτα της.

Το πλήρες κείμενο της ομιλίας του κ. Γεωργίου:

[Αιδεσιμολογιώτατοι, σεβαστοί πατέρες

Κύριε Δήμαρχε,

Κυρίες και κύριοι, Αγαπητοί νέοι και νέες, Αγαπητά παιδιά,

Λέγεται ότι η ιστορία δεν έχει διδάγματα να προσφέρει, ωστόσο η μελέτη του ιστορικού παρελθόντος βοηθάει με πολλούς τρόπους τους ανθρώπους:

να κατανοήσουν τους ίδιους και τους άλλους,

• να διακρίνουν τα γεγονότα από τις εικασίες,
• την ιστορική πραγματικότητα από την πλασματική εικόνα,
• να αμφισβητήσουν την αξία των στερεοτύπων για άλλους λαούς και για τους ίδιους,
• να θεωρούν ότι η άγνοια του ιστορικού παρελθόντος μπορεί να τους καταστήσει θύματα εκείνων που γνωρίζουν αυτό το παρελθόν,
• να ερμηνεύσουν το παρόν και να δούν το μέλλον,
• και ακόμη κυρίως να τους δώσει ένα αίσθημα ταυτότητας παρόμοιο με τη διαδικασία ενηλικίωσης, αίσθημα ιστορικής συνείδησης.

Έχοντας υπόψιν τα παραπάνω ας αναρωτηθούμε, έχει άραγε σημασία για μάς σήμερα η 28η Οκτω- βρίου –Μπορούμε να ξαναζωντανέψουμε το νόημά της; Να ανα-ψηλαφήσουμε αυτή την σημαντική περίοδο μέσα μας;

Η απάντηση είναι – ΝΑΙ Μπορούμε – φτάνει να θελήσουμε, όπως θέλησαν οι ηρωίδες και ήρωες αυτού του έπους να θυσιαστούν, επώνυμοι και καθημερινοί άνθρωποι.

Έχει νόημα να το κάνουμε; – Βεβαίως ΚΑΙ ΕΧΕΙ – γιατί πρόκειται για μια μεγαλειώδη πράξη ηρωισμού που μόνο όταν εγκύψουμε με αίσθημα ευθύνης και ταπείνωσης θα μας ανταμείψει, θα νιώσουμε αυτή την μεγάλη θυσία των προγόνων μας και το χρέος μας στο σήμερα και το αύριο. Κυρίως το δεύτερο.

Ας θυμηθούμε ότι ο Βιεννέζος ψυχίατρος Βίκτωρ Φράνκλ, επιζών του Ολοκαυτώματος, με βάση αυτή την όλως τραυματική εμπειρία του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, δομεί την δική του θεραπευτική προσέγγιση μέσω του νοήματος στη ζωή.

Για μας τους νεοέλληνες τι νόημα θα μπορούσε να προσφέρει η 28η Οκτω-βρίου;

Ο φιλόλογος Νίκος Μακαράνας γράφει σχετικά:

σε αυτό τον πόλεμο αναδείχτηκαν και ήρωες· όχι γιατί πολέμησαν ενάντια στη βία. Αυτό είναι νομοτέλεια. Ούτε γιατί υπερασπίστηκαν τη γη τους. Αυτό είναι ηθική επιταγή. Αλλά γιατί αψήφησαν τη νιότη τους χιμώντας σύσσωμοι στο θάνατο. Κατέθεσαν την πιο περιεκτική σε νόημα πρόταση ζωής οδεύοντας με την αθωότητα του αγριμιού ίσια πάνω στον κίνδυνο.. Αυτοί ανύψωσαν το νόημα της ζωής πέρα από την τραγική συνθήκη του θανάτου.

Για αυτό το νόημα, άλλωστε, δεν πάλεψε ο φιλόσοφος Εμμανουέλ Λεβινάς θέτοντας το ερώτημα: Το υποκείμενο μπορεί να φτάσει στην ανθρώπινη συνθήκη αν δεν αναλάβει την ευθύνη για τον άλλο άνθρωπο, αν δεν προχωρήσει δηλαδή σε μια επιλογή που θα το ανυψώσει σε αυτό το επίπεδο;

Και ποιά μεγαλύτερη ανάληψη ευθύνης από την υπεράσπιση των δικών και των άλλων;

Tο 1940 δεν είναι χρονικά μακριά μας, όπως είναι η μάχη του Μαραθώνα, οι Θερμοπύλες, το 1453, το Μανιάκι, τα Δερβενάκια, είναι η 28η Οκτωβρίου 1940, που φέρνει ωστόσο, όλο τον αέρα και την αίσθηση αγώνα από τις προηγούμενες μάχες των Ελλήνων υπέρ της ελευθερίας, υπέρ βωμών και εστιών, «υπέρ πάντων».

Αλλά ποια είναι η 28η Οκτωβρίου, είμαστε σίγουροι ότι την γνωρίζουμε καλά; –

Ο Άγγελος Τερζάκης από τη θητεία του στο Μέτωπο, σημειώνει:

Αυτή η εκστρατεία που όλοι τη λένε «το Έπος» έχει τούτο το παράδοξο: …είναι ένα έπος άγνωστο, στις ζεστές του πτυχές, στην ανθρώπινη ουσία του. Φαινόμενο ψυχολογικό και ιστορικό απροσδόκητο, δημιούργημα μιας στιγμής ανεπανάληπτης, αδικήθηκε από τα μετέπειτα γεγονότα, την πλησμονή των βιωμάτων: Η Κατοχή, η Αντίσταση, το κίνημα του Δεκέμβρη, τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια […] ήρθαν να κατακλύσουν τη στιγμή της Αλβανίας. Το κεφάλαιο τούτο της Ελληνικής Ιστορίας, ένα από τα πιο σημαντικά, κλείστηκε, σφραγίστηκε και τοποθετήθηκε στο Αρχείο προτού μνημειωθεί.

Πράγματι, η δεκαετία του 1940, που ονομάστηκε από τους ιστορικούς στις μέρες μας «εποχή των ρήξεων», μελετήθηκε ιστοριογραφικά περισσότερο σε σχέση με την Κατοχή, την Αντίσταση και τον εμφύλιο και αυτό ξεκίνησε κυρίως από την δεκαετία του 1980 και μετά όταν οι συνθήκες ήταν καταλληλότερες.

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται μια στροφή προς την μελέτη του έπους του’ 40, που ξεφεύγει από το πνεύμα του πανηγυρισμού και ερευνά διεξοδικά και άλλες πτυχές του ηρωϊκού αυτού πολέμου.

Ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, στο έργο του 1940 οι τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου μας παρουσιάζει καταλεπτώς μέρα προς μέρα τις διπλωματικές και στρατιωτικές εξελίξεις, αρχίζοντας από την Παρασκευή 25 Οκτω-βρίου 1940, όπου οι Έλληνες προσπαθούν να αφουγκραστούν τις πραγματικές προθέσεις του Μουσολίνι μέχρι την 5η Νοεμβρίου 1940 όπου η πλάστιγγα των πολεμικών επιχειρήσεων αρχίζει να γέρνει υπέρ των ελληνικών όπλων στο ευρύτερο μέτωπο της Ηπείρου.

Η Ελένη Δημητρίου, στο Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος ως Προσωπικό Βίωμα, Ημερολόγια Ελλήνων Στρατιωτών, διερευνά τα ημερολόγια που κράτησαν επώνυμοι και απλοί άνθρωποι κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου. Σε αυτά μέσα αναδεικνύεται μια άλλη αλήθεια λιγότερη διθυραμβική, με τις συνήθεις ωραιοποιήσεις και υπερβολές. Υπάρχουν εικόνες σκληρές, γεμάτες πόνο, απελπισία, αλλά και ελπίδα και ενθουσιασμό.

Η αντίσταση δεν ήταν υπόθεση λίγων εκλεκτών ήταν υπόθεση όλων- και τώρα και στην διάρκεια της Κατοχής. Όπου κι αν κοίταζες, έβλεπες πρόσωπα που έζησαν και ζύγισαν μέσα σε λίγες στιγμές την αξία της ελευθερίας, πρόσωπα που έγιναν σκληρά από οργή και από πείσμα και απαντούσαν στην Πατρίδα που καλούσε : Παρών, παρών, παρούσα!

Απέναντι στην κλιμάκωση της φασιστικής προκλητικότητας, οι Έλληνες σύσσωμοι, ηγεσία και λαός, είχαν επιδείξει όχι μόνο αυτοσυγκράτηση αλλά και αποφασιστικότητα. Αυτή την εικόνα της συστράτευσης όλων των Ελλήνων μας δίνει η Μαρίνα Πετράκη στο εξαιρετικό βιβλίο της: 1940 – Ο άγνωστος πόλεμος η ελληνική πολεμική προσπάθεια στα μετόπισθεν.

Γράφει μεταξύ άλλων:

« μέσα στη δίνη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν όλη η Ευρώπη είχε κατακτηθεί, μόνον η Ελλάδα μαζί με τη Βρετανία είχαν την τιμή και το προνόμιο να έχουν «ουσιαστικό» μετόπισθεν. Γιατί μετόπισθεν είχαν μόνον οι χώρες που αντιστέκονταν και πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή ».

Έτσι λοιπόν η κοινωνία στα μετόπισθεν – από την εκκλησία που πρωτοστατεί, τις τέχνες, το θέατρο, την λογοτεχνία, τους ζωγράφους, μέχρι τους καθημερινούς ανθρώπους, αφυπνίζονται σε αυτό τον κοινό αγώνα.

Επιτρέψτε μου κλείνοντας να αναφερθώ εν ολίγοις και στα δικά μου προσωπικά βιώματα, σε δικές μου αναζητήσεις, αναμνήσεις, αφηγήσεις που μας παραδόθηκαν και σφράγισαν την αυτοσυνειδησία μας, για να φανεί και η θέση από την οποία μιλώ. Το βίωμα όταν τοποθετείται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μπορεί να φωτίσει πτυχές της ιστορίας. Είναι η λεγόμενη «κοινωνιολογική φαντασία» όπως έχει πει ένας επιφανής κοινωνιολόγος.

Η μία ανάμνηση έχει να κάνει με έναν επώνυμο ήρωα, ανώτατο στρατιωτικό του Έπους του ’40 πρόκειται για τον στρατηγό Ιωάννη Καραβία, είχα την ευλογία να τον γνωρίσω λίγα χρόνια πριν φύγει από την ζωή, την δεκαετία του 1990, – πώς και γιατί αυτό συνέβη; – βλέπετε είχα την χαρά να νυμφευθώ την κόρη της ανιψιάς του. Ο Ιωάννης Καραβίας ήταν αυτός που μετά τον τραυματισμό του συνταγματάρχη Δαβάκη και του αντισυνταγματάρχη Μεσίρη ανέλαβε τη διοίκηση του «Αποσπάσματος Πίνδου». Υπό την ηγεσία του δόθηκαν σκληρές μάχες με κατά πολύ υπέρτερες ιταλικές δυνάμεις στη Φούρκα και τα υψώματα Προφήτης Ηλίας, Γύφτισσα και Ταμπούρι που στέφθηκαν από επιτυχία για τους μαχητές του. Αυτή ήταν η πρώτη ελληνική νίκη στη Μάχη της Πίνδου.

Ήταν ευγενικός, καλωσυνάτος, ήταν ο ήρωας του ’40 , που στέκονταν μπροστά μου, πλήρης ημερών, και εγώ ένας νέος… έσκυψα και του φίλησα το χέρι.

Οι άλλες δύο περιπτώσεις έχουν να κάνουν με αφανείς ήρωες, αυτούς που συχνά η Ιστορία, τους έχει γραμμένους στις υποσημειώσεις, είναι ιστορίες «από τα κάτω» όπως λέγεται, δηλαδή ιστορίες καθημερινών ανθρώπων.

Ο πατέρας μου Μιχάλης Γεωργίου από το Βουκουρέστι, γυρολόγος με τσιγγάνικη καταγωγή και ελληνική συνείδηση, που πολέμησε στη φάση που ο ρουμάνικος στρατός αντιστέκεται στους Ναζί του Στρατάρχη Αντωνέσκου, ο οποίος ευθύνεται για τον θάνατο Εβραίων και Τσιγγάνων. Επέστρεψε στο σπίτι του, στα μέσα του 1940, καταρρακωμένος με μακριά γενειάδα, άπλυτος και βρώμικος, τον είχαν ξεγράψει οι γονείς του. Άρχές του ’50, ήρθε μαζί με άλλους Έλληνες της διασποράς στην Ελλάδα ως πρόσφυγας του ΟΗΕ. Ήμουν δωδεκαετής όταν έφυγε από τη ζωή στην Αθήνα, δεν πρόλαβα να τον γνωρίσω καλύτερα!

Εδώ στα Πετράλωνα, συνάντησε τους συγγενείς μας που είχαν μεταναστεύσει νωρίτερα από την Μικρά Ασία. Αυτοί οι συγγενείς ήταν οι Ρωμιοί Τσιγγάνοι της Πόλης που έφυγαν εξαιτίας της μικρασιατικής καταστροφής. Εκεί ωστόσο στα Πετράλωνα, στις 4 Αυγούστου 1944, Τσιγγάνοι μαζί με άλλους Έλληνες της περιοχής εκτελέστηκαν από γερμανικό απόσπασμα, επειδή προκάλεσαν φθορές στο γερμανικό στρατό.

Να μία άγνωστη πτυχή του έπους του ’40, της Κατοχής και Αντίστασης, που αξίζει και ιδίως για μας τους Έλληνες Τσιγγάνους, να αναζητήσουμε, να φέρουμε στο φως της ιστορίας και της συνείδησής μας – αλλά και ένας κοινός τόπος με τους άλλους Έλληνες.

Όμως δεν είναι μόνο αυτό το περιστατικό στα Πετράλωνα που προανέφερα, είναι οι Χαλιγιανναίοι που αγωνίζονται με τον ΕΔΕΣ, στην Ήπειρο, είναι στις Σέρρες που αντιστέκονται με τον ΕΛΑΣ, είναι οι Γύφτοι που αρνούνται να εξυπηρετήσουν τους Βουλγάρους στην Μακεδονία, είναι οι Μουσουλμάνοι Τσιγγάνοι που πολέμησαν στην Θράκη, είναι αυτοί που μνημονεύει ο επίσκοπος Καντιώτης οι οποίοι προσέφεραν υπηρεσίες στον ελληνικό στρατό κατά την υποχώρησή του από την γερμανική εισβολή είναι και άλλοι, και βεβαίως είναι ο ήρωας της Αντίστασης ο Βασίλης Μήτρου, ο επονομαζόμενος «ΓΥΦΤΟΣ», ο αντάρτης του ΕΛΑΣ, στην σημαντική μάχη της Λαμπούσας στην Εύβοια, που το μνημείο του φιλοτέχνησε ο γλύπτης Χαρούλης Λαλές – και ο που ο δήμος μας, με πρωτοβουλία του Δημάρχου έχει δώσει το όνομά του σε δρόμο στην Πλατεία Δημοκρατίας.

Όλοι αυτοί ενώθηκαν στον κοινό αγώνα, ως Έλληνες, ως κομμάτι του ελληνικού πληθυσμού, παρά τα στερεότυπα & τον στιγματισμό. Η φιλόλογος Εύα Πολίτου έχει γράψει για το θέμα: ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, εμπεριστατωμένα. Ξέρετε εκείνη την εποχή η λέξη Γύφτος πήρε μια άλλη χροιά, είχε το ρομαντικό της πρόσημο βεβαίως αλλά προσέλαβε, χάρη και στο ποίημα του Κωστή Παλαμά Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου, μια επαναστατική σημασία.

Ας κρατήσουμε δύο στοιχεία καταληκτικά 1) ότι σύσσωμο το έθνος αντιστάθηκε στην εχθρική επιβουλή, σαν ένας νέος «Νέστορας» απέναντι στον «Λιαίο» και 2) ότι η ελευθερία είναι στον αξιακό χάρτη του ελληνισμού, όπως λέει ο καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης και αυτό είναι το ερμηνευτικό κλείδι του Έπους του ’40 & της Αντίστασης.

Ας κλείσουμε κάνοντας μια επίκληση αντλώντας μέσα από την υμνολογία της Μεγάλης Παρασκευής:

Προσκυνούμεν σου τα πάθη μάνα Ελλάδα,

κλίνουμε γόνυ μπροστά στα όσα έπαθαν τα παιδιά σου, στους τάφους εκείνων που με τη θυσία τους μας χάρισαν όχι μόνο την ελευθερία αλλά και τη δυνατότητα μιας ζωής που να έχει νόημα.

Ζήτω η πατρίδα μας Ελλάδα, ζήτω το ελληνικό έθνος!

Σας ευχαριστώ»]