Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος: 15 Χρόνια χωρίς τον Ιεράρχη που μιλούσε στις καρδιές των ανθρώπων

Στις 5.15 τα ξημερώματα της 28ης Ιανουαρίου του 2008, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος έφυγε από τη ζωή, χάνοντας τη μάχη που έδινε επί επτά μήνες με ένα σοπβαρό πρόβλημα υγείας.

Ο νεότερος ιεράρχης που ανέλαβε το πηδάλιο της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο Προκαθήμενος που τόλμησε να σπάσει το εκκλησιαστικά ταμπού και να καλέσει τους νέους να επιστρέψουν στους ναούς ακόμη και αν φορούν σκουλαρίκι, άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 69 ετών στο σπίτι του στο Ψυχικό, σχεδόν δύο μήνες πριν συμπληρώσει δέκα χρόνια στον αρχιεπισκοπικό θρόνο.

Με το σύνθημα «Χριστόδουλε σε πάμε» τον καλωσόριζαν μαθητές και φοιτητές όταν τους επισκεπτόταν στο σχολείο. «Και εγώ σας πάω» τους απαντούσε λέγοντας τους ένα ανέκδοτο.

Ο ίδιος μιλούσε με τη γλώσσα του λαού χωρίς να διστάσει να χρησιμοποιήσει ακόμα και την αργκό για συμβουλεύσει τους νέους για να αποφύγουν τα ναρκωτικά, να κρίνει τις πολιτικές επιλογές που οδηγούν στην αύξηση της ανεργίας, της μοναξιά, τα ψυχολογικά προβλήματα.

Χθες, Παρασκευή 27 Ιανουαρίου ο εβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, τέλεσε τρισάγιο στον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Πειραιώς κ.Σεραφείμ, βρέθηκε στο Α’ νεκροταφείο Αθηνών, προκειμένου να τελέσει επί του τάφου Επιμνημόσυνη Δέηση, υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του κεκοιμημένου πρωθιεράρχου.

Ο Χριστόδουλος στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο

Στις 28 Απρίλη 1998, ο Χριστόδουλος Παρακευαϊδης, μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού, κλήθηκε να αναλάβει το πηδάλιο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Έπειτα από πέντε χρόνια έντονων εκκλησιαστικών ζυμώσεων εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος. Διαδέχθηκε τον αείμνηστο Σεραφείμ Τίκα, τον μακροβιότερο Αρχιεπίσκοπο που επί 24 χρόνια διαποίμαινε την Εκκλησία της Ελλάδος.

Ο Χριστόδουλος ξάφνιασε με την εκλογή του. Άνοιξε την Εκκλησία στο λαό. Ήταν ένας μοντέρνος χαρισματικός ηγέτης, με άριστη επικοινωνιακή πολιτική που επί των ημερών του η τεχνολογία πέρασε την πόρτα της μητρόπολής του και η Εκκλησία μίλησε τη γλώσσα της νεολαίας.

Το πώς αντιλαμβανόταν το ρόλο που έπρεπε να διαδραματίσει η Εκκλησία τον περιέγραψε ως νεοεκλεγείς Αρχιεπίσκοπος στο 9 Μαΐου στον ενθρονιστήριο λόγο του. «Σήμερα χρειαζόμαστε εμπνευσμένο, κατηρτισμένο, κοινωνικό, ευαίσθητο στις διεθνείς πραγματικότητες κλήρο, έτοιμο να βοηθήσει οποιονδήποτε άνθρωπο έχει ανάγκη… Με ρωμαλεότητα και τόλμη οφείλουμε να καταπιαστούμε ουσιαστικά με τα προβλήματα της νεολαίας μας, δείχνοντας αγάπη προς τα παιδιά μας, μιλώντας τους με ειλικρίνεια, πίστη πειθώ και επίγνωση… Στην Ελλάδα βρίσκεται η καρδιά της Ευρώπης και χωρίς Ελλάδα δεν νοείται Ευρώπη. Η πνευματική κληρονομικά του Ελληνισμού συνιστά πολύτιμο μαργαρίτη για τον ευρωπαϊκό κόσμο». Όσοι ιεράρχες τον ψήφισαν αλλά ακόμη και εκείνοι που δεν συμφωνούσαν με τις επιλογές του πληθωρικού μητροπολίτη Δημητριάδος και Αλμυρού, κατάλαβαν ότι μια νέα σελίδα είχε γυρίσει στην Εκκλησία της Ελλάδος.

«Ευχαριστώ από καρδίας τους αδελφούς μου Σεβ. Ιεράρχες, τα μέλη της Ι. Συνόδου της Ιεραρχίας, πού με ανέδειξαν με την εμπιστοσύνη των στον υψηλό αυτό εκκλησιαστικό θώκο, πού συνθέτει την εικόνα του προσωπικού μου Γολγοθά, μια και μοιάζει περισσότερο με επώδυνο Σταυρό παρά με χρυσοποίκιλτο θρόνο. Επίσης ευχαριστώ και τον ευσεβή ορθόδοξο Ελληνικό Λαό μας, γιατί με τις αυθόρμητες και συγκινητικές εκδηλώσεις του απέδειξε τον ακατάλυτο δεσμό του με την Εκκλησία του, στηρίζει σ’ αυτήν χρηστές ελπίδες και εμπιστεύεται τους ηγέτες της», είχε πει στην πρώτη ομιλία του…

Από τον «αντάρτη» και γνήσια λαϊκό Σεραφείμ η Εκκλησία της Ελλάδος είχε περάσει στον επικοινωνιακό Χριστόδουλο. Από την Εκκλησία που τα πέτρινα χρόνια της δεκαετίας του 70 περιοριζόταν στο ποιμαντικό της έργο και αναζητούσε την ισορροπία στις σχέσεις της με την πολιτεία, στην Εκκλησία που διεκδικούσε ευρύτερο ρόλο, παρεμβαίνοντας στα δημόσια πράγματα, στην πολιτική και πολλές φορές «προκαλώντας».

Ο Χριστόδουλος δεν δίστασε να κινητοποιήσει τον ελληνικό λαό, όταν η κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη έθεσε θέμα κατάργησης του θρησκεύματος από τις αστυνομικές ταυτότητες και συγκέντρωσε εκατομμύρια υπογραφών. Υποδέχθηκε τον Πάπα Ιωάννη Παύλο στην Πνύκα.

Εννέα δράσεις του Χριστόδουλου

Ο Χριστόδουλος, κάλεσε τους νέους να έρθουν στην Εκκλησία, ακόμα και αν φορούν σκουλαρίκι. «Σας πάω», τους είχε πει χαρακτηριστικά.

1. Κήρυξε τον πόλεμο των ταυτοτήτων, ζητώντας την προαιρετική αναγραφή του θρησκεύματος στα νέα αστυνομικά δελτία ταυτότητας. Στις λαοσυνάξεις που είχε διοργανώσει σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, συγκεντρώθηκαν χιλιάδες πιστοί. «…Ως προς τις πολιτικές μας όμως πεποιθήσεις, περί των οποίων γίνεται συχνά λόγος, όλοι πρέπει να καταλάβουν ότι ο κληρικός και δη ο Αρχιεπίσκοπος δεν μπορεί να έχουν πολιτικές πεποιθήσεις, αλλά μόνο πνευματικές χριστιανικές αρχές…. Η Εκκλησία είναι ο χώρος της αγάπης, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ανεκτικότητος. Η Εκκλησία ενώνει υπό τας πτερύγας της όλο το λαό, τον συμβουλεύει, τον αγκαλιάζει στις χαρές και τις λύπες του. Είναι η Μάνα που θυσιάζεται για τα παιδιά της. Ο Αρχιεπίσκοπος πέραν αυτών δεν δικαιούται να έχει άλλες πολιτικές πεποιθήσεις. Ευρίσκεται υπεράνω κομμάτων, ανήκει σε όλους τους Έλληνες, ο λόγος του είναι ενωτικός, καθοδηγητικός και αφυπνιστικός», είχε δηλώσει στις 6 Οκτωβρίου 1998 στην πρώτη ομιλία του ενώπιον της Ιεραρχίας.
2. Ο ίδιος κατηγορήθηκε για το ότι χρησιμοποιούσε από άμβωνος ακόμα και λαϊκές εκφράσεις. «… επιδιώκουμε δι’ αυτού του τρόπου να βγη η Εκκλησία από την κοινωνική απομόνωση , και το κοινωνικό περιθώριο», είχε πει στην πρώτη ομιλία του ενώπιον της Ιεραρχίας στις 6 Οκτωβρίου το 1998.
3. Έλαβε θέση σε μείζονα κοινωνικά θέματα, όπως την καύση των νεκρών. Δήλωσε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία τάσσεται εναντίον της καύσης καθώς σε αντίθετη περίπτωση, όπως είπε χαρακτηριστικά, δεν θα είχαμε ούτε τα λείψανα αλλά ούτε και τα σκηνώματα των Αγίων.
4. Εξέφρασε τη θέση της εκκλησίας για τη βιοηθική. Για τις μεταμοσχεύσεις είπε ότι η Εκκλησία συντάσσεται με αυτές, τάχθηκε εναντίον της παρένθετης μητρότητας αλλά και της τεχνητής γονιμοποίησης μόνο με αυστηρές προϋποθέσεις και με κώδικα ηθικής προκειμένου να δημιουργούνται γονιμοποιημένα κύτταρα που να μπαίνουν στο… ψυγείο.
5. Δημιούργησε κέντρο στήριξης οικογένειας, σχολές γονέων, κέντρο υποδοχής κακοποιημένων γυναικών, στέγη φιλοξενίας έκτακτων περιστατικών, κέντρο αποκατάστασης δυσπροσάρμοστων ατόμων, βρεφονηπιακούς σταθμούς, διοργανώνει αιμοδοσία. Επίσης δημιούργησε σεμινάρια κληρικών. Ανέλαβε την πρωτοβουλία για την ενίσχυση των Χριστιανικών οικογενειών με τρία παιδιά στη Θράκη.
6. Ο Πάπας ήταν ο πρώτος Ποντίφικας που επισκέφθηκε την Ελλάδα μετά το σχίσμα των δύο Εκκλησιών. Τον υποδέχθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος. Επίσης, λίγα χρόνια αργότερα, επισκέφθηκε τον Πάπα Ιωάννη Παύλο στο Βατικανό. Επιθυμούσε να προχωρήσει η συνεργασία με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία τόσο σε ποιμαντικούς τομείς όσο και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που μαστίζουν το Χριστιανισμό.
7. Ζητούσε την καταγραφή της Εκκλησιαστικής περιουσίας προκειμένου να προχωρήσει στην αξιοποίησή της.
8. Δημιούργησε γραφείο της Εκκλησίας της Ελλάδος στις Βρυξέλλες και έδωσε το «πράσινο φως» για τη δημιουργία γραφείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα.
9. Ήταν από τους πρωτοστάτες για την αναγραφή στο νέο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα του Χριστιανισμού ως πηγή πολιτισμού της Ε.Ε

Οι ατάκες που έμειναν στην εκκλησιαστική ιστορία

• «Ο λαός μας εμπιστεύεται όταν διαπιστώσει ότι είμαστε άγιοι και όχι θεομπαίχτες». (1998).
• «Ας κοιμούνται ήσυχοι οι κυβερνώντες δεν είμαι εκείνος εγώ που αμφισβητώ την πολιτική επικυριαρχία τους»
  (Αγία Τριάδα Πειραιά 6/98)
• «Ποτέ δεν πεθύμησα ένα ακριβές αντίγραφο του εαυτού μου όχι γιατί θεωρώ ότι είμαι ο μοναδικός αλλά γιατί κάποιος θα επαναλάμβανε τα δικά μου λάθη, όσα έκανα στο παρελθόν αλλά και όσα μπορεί να κάνω στο μέλλον». (Πανελλήνιο Συνέδριο Χειρουργικής Εταιρείας 18 Νοεμβρίου 1998).

• «Οι παπάδες και οι δεσποτάδες ούτε έχουν έλθει από άλλο πλανήτη ούτε προέρχονται από αριστοκρατικό γένος, αλλά μέσα από το ζυμάρι της πολιτείας. Πιστεύουν σε αρχές, αξίες και έχουν οράματα για τη ζωή». (10 Ιανουαρίου 1999 Ι.Ν Θεοτόκου).
• «Γυρίστε στα θρανία σας και στρωθείτε στο διάβασμα…Δεν ανακαλύφθηκε η μπρίζα που να συνδέεται με το μυαλό και να μαθαίνεις αυτόματα». (25 Ιανουαρίου 1999 προς μαθητές εκκλησιαστικού λυκείου).

• «Η χώρα μας αποτελεί φωτεινή εξαίρεση στο δυτικό κόσμο γιατί τηρεί διαφορετική στάση στην πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Μας λένε ότι είμαστε φανατικοί, δήθεν υποκειμενικοί, ότι δεν συμβαδίζουμε με τους προοδευτικούς. Εμείς όμως έχουμε διδαχθεί να ακολουθούμε αυτό που θεωρούμε δίκαιο και σωστό, έστω και αν αυτό μας κοστίζει» (Μαίος 1999 σε συνέντευξη στους μαθητές του 43ου Λυκείου Αθηνών).
• Ο λαός μας χόρτασε από τα μεγάλα λόγια, από τις υποσχέσεις. Ο λαός μας χόρτασε από τους εκμεταλλευτές είτε της δικής του αμέλειας, είτε της δικής του αφέλειας. Σήμερα ο λαός θέλει αγωνιστές, θέλει ομολογητές». (6 Ιουνίου 1999 Ι.Ν Αγίων Πάντων Καλλιθέα).

• «Σας ερωτώ, αυτό είναι μάθημα θρησκευτικών όπως το λέμε εδώ ή όπως το ονειρεύονται αυτοί οι δήθεν ευρωπαϊστές. Αυτοί που τους έχουμε ονομάσει ευρωλιγουριδες;». (3 Σεπτεμβρίου 1999 Η’ Πανελλήνιο Θεολογικό Συνέδριο).
• «Εάν όμως αυτός ο χωρισμός (σ.σ της Εκκλησίας από το Κράτος) της επιβληθεί άνωθεν ή έξωθεν δεν πρόκειται και να τα βάψει μαύρα…Η Εκκλησία μπορεί να ζήσει χωρίς το δεκανίκι το κράτους». (5 Σεπτεμβρίου Η’ Θεολογικό Συνέδριο).
• «Να πηγαίνετε σε καμιά καφετέρια γιατί θα σας στρίψει» (21 Σεπτεμβρίου 1999 Αγιασμός 53ο Γυμνάσιο και Λύκειο Σεπολίων).
  
  
• «Προσπαθώ να δικαιώσω τις ελπίδες του κόσμου…. Ορισμένοι με κακοχαρακτήρισαν όταν μίλησα για τους ευρωλιγούριδες. Αυτοί πιστεύουν ότι η ύπαρξη μας ως Έλληνες οφείλεται στους Ευρωπαίους. Εμείς είμαστε οι Ευρωπαίοι. Άλλωστε η λέξη Ευρώπη είναι ελληνική». (16 Δεκεμβρίου 1999).
• «Ο Μπιλ Κλίντον προσεύχεται και τα χέρια του στάζουν αίμα», ( αρχές του 2000 για την επίθεση των αμερικανικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν).

• «Που είναι ο Δαφέρμος να του τα ψάλλω;» ακούστηκε να λέει ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος τον Ιανουάριο του 2000 στη δεξίωση του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα ο κ. Δαφέρμος, πρώην πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων είχε αποφανθεί ότι καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα η αναγραφή του θρησκεύματος στα νέα δελτία ταυτότητας.
• «Κρατήστε τον Ελληνισμό και την Ορθοδοξία γιατί αυτά είναι τα θεμέλιά μας. Επάνω σε αυτά μπορούμε να στηριχτούμε για να επιβιώσουμε για να μην έρθει κανένας οδοστροτήρας και μας κάνει όλους αλοιφή. Δεν πρέπει να γίνουμε αλοιφή σούπα, Πρέπει να διατηρήσουμε το σχήμα που έχουμε και που είναι η παράδοσή μας… Προσέξτε μην αφήσετε ποτέ να σας κάνουν κιμά». (15 Απριλίου 2000 προς μαθητές σε σχολικό συγκρότημα της Κυψέλης).

• «Κύκλοι της άθεης ιντελιγκέντσιας και όχι μόνον αυτοί τώρα απέκτησαν κυβερνητική φωνή και δύναμη και παρέσυραν τον πρωθυπουργό…οι θιασώτες του εκκοσμικευμένου και άθεου κράτους διατείνονται ότι η εκκλησία δεν μπορεί να ασκεί δημόσια εξουσία». «Ο Υπουργός Δικαιωσύνης Μιχάλης Σταθόπουλος προανήγγειλε βίαιο θρησκευτικό αποχρωματισμό τη Παιδείας του κράτους πράμα που δηλώνει την κρυφή απώτερη επιδίωξη της αποθρησκειοποίησης και του ελληνικού λαού. (12 Οκτωβρίου 2000).
• H αρετή και το χρήμα βρίσκονται στην ίδια πλάστιγγα, όταν το ένα αυξάνεται σε βάρος του άλλου η πλάστιγγα γέρνει… Ιδού τα δράματα που έχουμε με την κάμψη του χρηματιστηρίου». Αρχιεπίσκοπος 29 Ιανουαρίου 2001.
• «Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ δεν έπαθε ίλιγγο από το αξίωμά του αλλά παρέμεινε απλός όπως ήταν στην αρχή», (με αφορμή τη συμπλήρωση τριών ετών από το θάνατο του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ (9 Απριλίου 2001).
• «Περιστατικό άνευ σημασίας», είχε χαρακτηρίσει την κίνηση τριαντάχρονου να του δώσει χαστούκι όταν εξερχόταν από τη μητρόπολη Αθηνών. Ο ίδιος είχε δηλώσει ότι προβεί σε αυτή την πράξη για να εκφράσει την αντίθεσή του στην επίσκεψη του πάπα στην Αθήνα. ( 21-5-2001).
• «Αυτοί που γκρεμίζουν τα εθνικά θεμέλια αυτού του έθνους και δεν δίνουν λόγο σε κανέναν, πρέπει να γνωρίζουν ότι υπονομεύουν το έθνος. Είναι οι ψευτοκουλτουριάρηδες που μας κατηγορούν για εθνικιστές και πρέπει να μπουν στη θέση τους. Ο λαός δεν τους ακολουθεί και τα τρία εκατομμύρια των υπογραφών είναι μάθημα για το έθνος. Είναι φωνές που κανείς δεν έχει το ανάστημα να τις παραβιάσει… Αν κουνούσαμε το δαχτυλάκι μας, θα γίνονταν 6-7 εκατομμύρια (14 Μαρτίου 2002).
• «Εσείς τι θέλετε να είσθε; Κρέας ή κιμάς; Οι ξένοι θέλουν να μας κάνουν κιμά, ενώ το κρέας είναι στέρεο πράγμα». (29 Οκτωβρίου 2002).
• «Ο Άγιος Σεραφείμ στο Φανάρι στην Καρδίτσα κατηγορήθηκε ότι ήταν αναμεμειγμένος σε επανάσταση, γι’ αυτό τον εσούβλισαν. Όπως σούβλισαν τον Αθανάσιο Διάκο αυτοί που θέλουν σήμερα να μπουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γι’ αυτό αντιστεκόμαστε. Δεν μπορούν οι βάρβαροι να έλθουν μέσα στην οικογένεια των χριστιανών, διότι δεν μπορούμε να ζήσουμε μαζί». (4 Δεκεμβρίου 2003).
• «Όσοι από μας έχουμε αναλάβει καθήκοντα να είμαστε ηγέτες του λαού μας -εφόσον αυτός μας προσέχει και προσβλέπει σε μας- έχουμε καθήκον να του προσφέρουμε και τα πρότυπα του αγωνιζόμενου ανθρώπου και χριστιανού, αυτού που προτιμά πολλές φορές να θυσιάσει την ηρεμία και την ησυχία του χάριν της αλήθειας, της δικαιοσύνης και γενικότερα των αρχών που υπηρετεί» (5 Δεκεμβρίου 2003).
• «Αν σήμερα απαγορευτεί η μαντίλα, αύριο θα απαγορεύσουν στις γυναίκες των χριστιανών να φέρουν τον σταυρό. Εγώ θέλω να πάει το παιδί μου στο σχολείο ντυμένος τσολιάς. Έτσι μ’ αρέσει και έτσι θα το κάνω. Ποιος θα μου το απαγορεύσει»; (21 Ιανουαρίου 2004, Θεολογική Σχολή Αθηνών).
• «Η παγκοσμιοποίηση επιδιώκει να μας κάνει χυλό, σούπα, πρόβατα ή μάλλον γαλοπούλες, ώστε κάποιος να μας καθοδηγεί με το καλάμι». (5 Απριλίου 2004).
• «Η λέξη έθνος έχει εξοστρακιστεί από τη γλώσσα μας, γιατί ορισμένοι τη συγχέουν με τον εθνικισμό. Οι πατριώτες δεν είναι εθνικιστικές. Ορισμένοι ρομαντικοί δεχόμεθα επίθεση για τις απόψεις μας». (5 Ιουνίου 2004).
• «Αλλά σκεφθείτε πού έχουμε φθάσει. Σε ποιο κατάντημα έχει φθάσει σήμερα η ανθρωπότητα, η οποία, αυτό που είναι αμαρτία βοώσα και κράζουσα, θέλει να την καλύψει (ενν. την ομοφυλοφιλία). Να μη λέμε, να μη μιλάμε, γιατί ενοχλούνται αυτοί που έχουνε το κουσούρι, γιατί θέλουνε όλοι οι άλλοι να το παραδεχθούν ως μια φυσιολογική κατάσταση» (31 Οκτωβρίου 2004).
• «Οι φίλοι και σύμμαχοι μας υπολογίζουν, όταν είμαστε γενναίοι και διεκδικητικοί. Εάν είμαστε καρπαζοεισπράκτορες, δεν μας υπολογίζει κανένας». (1 Φεβρουαρίου 2006, στον Καθεδρικό ναό της Αθήνας).