Αίγινα – Μενδώνη: Έγινε πράξη ένα όνειρο δεκαετιών, η αποκατάσταση του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη προέβη σε αυτοψία στους αρχαιολογικούς χώρους Αφαίας και Κολώνας, στη Αίγινα. Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει εντάξει στο Ταμείο Ανάκαμψης, με προϋπολογισμό 1.515.000 ευρώ την αναβάθμιση του αρχαιολογικού χώρου και τον φωτισμό του ναού της Αφαίας. Έχει ήδη ολοκληρωθεί η διαγωνιστική διαδικασία για την ανάδειξη αναδόχου και αναμένεται η συμβασιοποίηση του έργου, εντός του α΄15μέρου του Αυγούστου.

Στην αυτοψία στον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας, η Λίνα Μενδώνη αναφέρθηκε στο έργο της άμεσης αποκατάστασης και ενίσχυσης του μοναδικού κίονα του ναού του Απόλλωνα από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων. Κατά την αυτοψία στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κολώνας, η Υπουργός έδωσε οδηγίες στην αρμόδια Έφορο Αγγελική Σίμωσι να προχωρήσει αμέσως στην σύνταξη προμελέτης για την επισκευή του κτηρίου.

Μετά τις αυτοψίες, η Υπουργός Πολιτισμού προέβη στην ακόλουθη δήλωση:

«Τα σημερινά εγκαίνια των δύο εκθέσεων του εικαστικού Γιώργου Ξένου, στο Μουσείο της Κολώνας και στο Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο είναι η αφορμή για την παρουσία μας στην Αίγινα. Με την Έφορο Αρχαιοτήτων Αγγελική Σίμωσι και υπηρεσιακά στελέχη του Υπουργείου, πραγματοποιήσαμε αυτοψία στον αρχαιολογικό χώρο της Αφαίας, όπου το Υπουργείο Πολιτισμού ξεκινά την υλοποίηση ενός έργου ύψους 1,5 εκατομμυρίου ευρώ για την ανάδειξη και αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών προς στους επισκέπτες, τη δημιουργία περιπατητικών διαδρομών και νέα περίφραξη του χώρου.

Η Αφαία έχει ενταχθεί, από το 2022, στο κοινό πρόγραμμα προστασίας και πρόληψης αρχαιολογικών χώρων των Υπουργείων Πολιτισμού, Κλιματικής Κρίσης και Περιβάλλοντος, στο πλαίσιο του ευρύτερου προγράμματος του ΥΠΠΟ για τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην πολιτιστική κληρονομιά. Παράλληλα, επιστημονικές ομάδες του ΥΠΠΟ, των πανεπιστημίων και των ερευνητικών μας κέντρων μελετούν την συμπεριφορά του μνημείου σε περίπτωση σεισμού, καθώς και των υλικών του σε περίπτωση πυρκαγιάς.

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κολώνας παρουσιάζεται η πρώτη, από τις δύο εκθέσεις του Γ. Ξένου, σε υποδειγματικό διάλογο με τα μοναδικά ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο. Το κτήριο είναι ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον αρχιτεκτόνημα, δωρεά των Βαυαρών αρχαιολόγων που πρωτοανέσκαψαν τον χώρο και το οποίο δεν θέλουμε να υποστεί αλλοιώσεις. Όμως, χρειάζεται γενναία επισκευή. Δώσαμε κατευθύνσεις στην αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων εκπόνησης προμελέτης για μία καλή επισκευή του κτηρίου. Στη Αίγινα, από το ΥΠΠΟ εκτελούνται έργα της τάξεως των 3.000.000 ευρώ.

Η δεύτερη έκθεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Γιώργου Ξένου είναι η πρώτη εκδήλωση, με την οποία εγκαινιάζεται η ανακαινισμένη, από το Υπουργείο Πολιτισμού, πτέρυγα του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου –των μετέπειτα φυλακών της Αίγινας.

Πρόκειται για ένα κτήριο εξαιρετικής σημασίας για τη νεότερη ιστορία, όχι μόνο της Αίγινας, αλλά ολόκληρης της Ελλάδας, ως ένα από τα πρώτα δημόσια κτήρια του νέου ελληνικού κράτους. Η αποκατάστασή του και η λειτουργία του, ως διαχρονικό μουσείο και χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων, αποτελούσε για δεκαετίες όνειρο και απαίτηση των κατοίκων της Αίγινας. Σήμερα, το όραμα αυτό γίνεται πράξη. Παράλληλα, υπολογίζουμε ότι η μελέτη για την επόμενη φάση αποκατάστασης του κτηρίου ολοκληρώνεται τον Φεβρουάριο 2024, ώστε να προχωρήσουμε στην υλοποίηση του έργου, με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ 2021-2027».

Για τα έργα, προϋπολογισμού 3.000.000, που εκτελούνται στη Αίγινα η Λίνα Μενδώνη ενημέρωσε εκτενώς τον Δήμαρχο της Αίγινας Γιάννη Ζορμπά.

Εγκανιάζοντας η Λίνα Μενδώνη τη νέα χρήση του καποδιστριακού κτηρίου ως χώρο πολιτιστικών εκδηλώσεων, με την έκθεση «Η ελευθερία του εγκλεισμού» του Γ. Ξένου, τόνισε ότι οι φυλακές της Αίγινας συχνά, στον 20ό αιώνα, έγιναν τόπος εγκλεισμού πολιτικών κρατουμένων και συνδυάστηκαν «με μερικές από τις πιο τραγικές και διχαστικές στιγμές της νεότερης ιστορίας μας».

Επισημαίνοντας τον ισχυρότατο συμβολισμό που έχει η νέα χρήση του κτηρίου, είπε: «Τώρα οι φυλακές, από τόπος εγκλεισμού, συχνότατα για πεποιθήσεις και ιδέες και όχι για πράξεις, γνωρίζουν νέα ζωή, ως χώρος καλλιτεχνικής πνοής. Το ιστορικό φορτίο του κτηρίου θα παραμείνει ζωντανό, αφού σε τμήμα των εγκαταστάσεων θα φιλοξενηθεί το μουσείο των φυλακών».

Αναφερόμενη στις δύο εκθέσεις του Γιώργου Ξένου, η Υπουργός τόνισε την αξία κάθε θεματικής του: «Πορευόμενος την ιερότητα», είπε, βρίσκεται σε διαρκή διάλογο με την αρχαιότητα. Στα έργα του συνυπάρχουν με τα μοναδικά εκθέματα του αρχαιολογικού μουσείου της Κολώνας. Στην «Ελευθερία του εγκλεισμού», τα έργα του αποκτούν συμβολικό χαρακτήρα που παραπέμπει στην ιδέα της ελευθερίας, με αποτέλεσμα οι παλιές φυλακές, τις οποίες εγκαινιάζει, να «μεταμορφώνονται σε χώρο αδέσμευτης καλλιτενικής έκφρασης».

Τέλος, η Λίνα Μενδώνη έδωσε έμφαση στην πολιτική του Υπουργείου Πολιτισμού να επιλέγει εγκαταλελειμμένες εγκαταστάσεις, ώστε από την εγκατάλειψη να τις παραδώσει στην αξιοποίηση. «Το έργο της Αίγινας αποτελεί, σε τοπική κλίμακα, ένα εύγλωττο δείγμα των σχεδίων του ΥΠΠΟ σε εθνικό επίπεδο. Για έναν σύγχρονο πολιτισμό που συνομιλεί αρμονικά με τον τουρισμό και την ανάπτυξη, των οποίων αποτελεί στήριγμα και πολλαπλασιαστή».

Χαιρετισμός της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στα εγκαίνια των θεματικών εκθέσεων του Γ. Ξένου στην Αίγινα

«Με ιδιαίτερη χαρά εγκαινιάζουμε σήμερα τις δυο θεματικές εκθέσεις του Γιώργου Ξένου, που θα διαρκέσουν, έως το τέλος του καλοκαιριού. Η πρώτη «Πορευόμενοι την Ιερότητα», φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κολώνας. Η δεύτερη, «H Ελευθερία του Εγκλεισμού», αποτελεί το παρθενικό γεγονός που φιλοξενείται στο νέο πολιτιστικό τοπόσημο του νησιού: Το ορφανοτροφείο του κυβερνήτη Καποδίστρια. Για τους περισσότερους έχει ταυτιστεί με τις φυλακές της Αίγινας.

Τα τελευταία χρόνια, η μετατροπή κτηρίων, δημόσιων και ιδιωτικών, με μεταβολή του αρχικού προορισμού και συνήθως σε νέα χρήση, συνιστά δημοφιλή και πετυχημένη πρακτική. Ιδίως, για εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας, προκύπτει ένας αρμονικός συνδυασμός πολιτισμού και ψυχαγωγίας.

Εδώ, έχουμε να κάνουμε με ένα από τα παλαιότερα δημόσια κτήρια στη χώρα, ταυτιζόμενο με την πολυκύμαντη ιστορία δύο και πλέον αιώνων, ελεύθερου εθνικού βίου του νέου Ελληνισμού. Το Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο, είναι από τα πρώτα κτήρια που ανεγέρθηκαν ως δημόσια καταστήματα, φιλοξενώντας ,κατά καιρούς, διάφορες υπηρεσίες: τη Σχολή Ευελπίδων, το Εθνικό Τυπογραφείο, το τοπικό λοιμοκαθαρτήριο και, πάνω από έναν αιώνα, τις φυλακές.

Φυλακές που ταυτίστηκαν, στον 20ό αιώνα, με τον εγκλεισμό πολιτικών κρατούμενων, από τις πιο τραγικές και διχαστικές στιγμές της νεότερης ιστορίας μας. Από τα κελιά τους πέρασαν διωκόμενοι για τα φρονήματα ή τις πεποιθήσεις τους, αλλά και άλλοι, ιδίως σε περιόδους κατάλυσης του δημοκρατικού καθεστώτος, για τη γενναία αντιστασιακή τους δράση. Δεν θα ήταν, συνεπώς, υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι οι παλιές φυλακές της Αίγινας είναι αδιάψευστος μάρτυρας της σύγχρονης ιστορίας μας.

Έτσι, η μετασκευή τους, σε χώρο πολιτισμού, δεν δίνει μόνο μια νέα ώθηση στην πολιτιστική ζωή του νησιού. Ενέχει, ταυτόχρονα, έναν ισχυρότατο συμβολισμό: Τώρα, οι φυλακές από τόπος εγκλεισμού, συχνότατα για πεποιθήσεις και ιδέες και όχι για πράξεις, γνωρίζουν μια νέα ζωή, ως χώρος καλλιτεχνικής πνοής, χωρίς να απεμπολούν, ούτε στο ελάχιστο, το ιστορικό τους φορτίο. Άλλωστε, σε τμήμα των εγκαταστάσεων, θα φιλοξενηθεί και το μουσείο των φυλακών.

Για τις δύο εκθέσεις που θα χαρούμε σε λίγο, ο δημιουργός τους δεν χρειάζεται συστάσεις, ούτε τα έργα του διαπιστευτήρια. Ο Γιώργος Ξένος, από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους εικαστικούς, στις δεκάδες ατομικές εκθέσεις του, στη χώρα και στο εξωτερικό, προσθέτει άλλες δύο. Ο ίδιος «πορευόμενος την ιερότητα», βρίσκεται σε γνώριμα, δικά του μονοπάτια, αποκαθιστώντας έναν διαρκή διάλογο με τα αρχαία έργα, που διαπερνά τις δημιουργίες του. Αλλά η ίδια η παρουσίασή τους, σε αγαστή συνύπαρξή με τα μοναδικά εκθέματα του αρχαιολογικού μουσείου της Κολώνας, είναι απολύτως γοητευτική.

Στην έκθεση, «Η ελευθερία του εγκλεισμού», τον πρώτο λόγο έχει η σύγχρονη τέχνη. Μετουσιώνεται σε αναστοχαστικό λόγο για τον εγκλεισμό. Η ελευθερία του εγκλεισμού, όπως ρητά δηλώνεται στον τίτλο της, απασχολούσε πάντοτε τον δημιουργό. Πολλά, από τα έργα, που σε λίγο θα έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε, γεννήθηκαν πριν από πολλά χρόνια. Τώρα, βρίσκουν τη θέση τους σε έναν διττά πρόσφορο χώρο: Όχι μόνο φιλόξενο, αλλά και κατάλληλο για τον διάχυτο συμβολισμό της ελευθερίας, στην έκθεση. Οι παλιές φυλακές μεταμορφώνονται σε χώρο αδέσμευτης καλλιτεχνικής έκφρασης. Χωρίς να αποκρύπτουν το βαρύ ιστορικό τους φορτίο, όπως υποδηλώνει και η μικρή έκθεση με προσωπικά αντικείμενα των κρατουμένων.

Κλείνοντας, για να μη καταχρώμαι τον χρόνο που μας χωρίζει από την περιήγηση στα εκθέματα, δεν μπορώ να μην τονίσω την πολλαπλή σημασία των δύο εκθέσεων του Γιώργου Ξένου. Η μία εγκαινιάζει τη νέα χρήση ενός κτηρίου των απαρχών της κρατικής υπόστασης της Ελλάδας. Πάνω από τέσσερις δεκαετίες, μετά το οριστικό κλείσιμο των φυλακών, και σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά την παραχώρησή τους στο Υπουργείο Πολιτισμού, το συγκρότημά τους περνά, επιτέλους, από την εγκατάλειψη στην αξιοποίηση.

Αποτελώντας, σε τοπική κλίμακα, το εύγλωττο δείγμα των σχεδίων μας, σε εθνικό επίπεδο: Ένας σύγχρονος πολιτισμός διαλέγεται γόνιμα, κοινωνικά και γεωγραφικά, με τις υποδομές που τον φιλοξενούν, συνομιλώντας αρμονικά με τον τουρισμό και την ανάπτυξη, των οποίων αποτελεί στήριγμα και πολλαπλασιαστή.

Καλορίζικος ο νέος χώρος πολιτισμού. Κι είμαι βέβαιη, ότι σε αυτούς τους μοναδικούς χώρους, οι δύο εκθέσεις, με ιδιαίτερο καλλιτεχνικό και κοινωνικό ενδιαφέρον, θα προσελκύσουν πάμπολλους επισκέπτες».