Ο ηγέτης της πρ. Σοβιετικής Ένωσης, έφυγε από την ζωή χθες στην Μόσχα, στα 91 του χρόνια

Σε νοσοκομείο της Μόσχας κατέληξε χθες ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ.

Πρόκειται αναμφίβολα για μία προσωπικότητα η οποία άλλαξε την ροή των πραγμάτων στην παγκόσμια πολιτική.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η ΕΣΣΔ βρέθηκε ενώπιος μίας νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας. Στην Ευρώπη, η τότε Δυτικά Γερμανία είχε αναδειχθεί σε μία πολύ ισχυρή οικονομία –σίγουρα ισχυρότερη της ΕΣΣΔ- και στην πλευρά του Ειρηνικού η Ιαπωνία είχε ήδη κερδίσει μία από τις πρώτες θέσεις ως παγκόσμια οικονομική δύναμη, ενώ, η Κίνα είχε από τότε ξεκινήσει να μπαίνει σε τροχιά ανάπτυξης και μάλιστα με αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι ΗΠΑ αύξαναν τον ανταγωνισμό στα όρια της εχθρότητας.

Η γηραιά ηγεσία του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος αντελήφθη ότι στο παγκόσμιο περιβάλλον, στο οποίο είχαν δημιουργηθεί συνθήκες ανταγωνισμού με φρενήρεις ρυθμούς στο επίπεδο της οικονομίας, το οποίο, όμως, είχε συνέπειες στον ανταγωνισμό των εξοπλισμών.

Με την οικονομία γερασμένη και ανίσχυρη, ένα σύστημα που είχε αρχίσει να εμφανίζει ορατά «και δια γυμνού οφθαλμού» σημεία γήρανσης και σήψης, η Σοβιετική ηγεσία είχε περιορισμένες επιλογές, για την ακρίβεια μία. Να αποδεχθεί την συζήτηση για την μείωση των εξοπλισμών, πρόταση την οποία είχε τεθεί και υποστηριζόταν μετ’ επιτάσεως, από την πλευρά των ΗΠΑ και ισχυρών κρατών της Δύσης.

Οι γηραιές «αλεπούδες» του Πολίτμπιρο αντελήφθηκαν  τους επερχόμενους κινδύνους και αποφασίζουν να φέρουν στο προσκήνιο έναν πολιτικό της «νέας γενιάς», αλλά που θα διέθετε και «σοβιετική παιδεία», ζυμωμένο μέσα στο σοβιετικό σύστημα.

Έτσι την 11^η Μαρτίου 1985 ο 54χρονος τότε Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, εκλέγεται Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ).  Γεννημένος την 2^α Μαρτίου 1931, είχε μεικτή Ρωσική-Ουκρανική καταγωγή, υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της αποσταλινοποίησης που επιχείρησε ο Νικίτα Χρουτσώφ.

Ο νέος ηγέτης της ΕΣΣΔ Αντελήφθη ότι η μόνη επιλογή για την σωτηρία της ΕΣΣΔ ήταν η αποκέντρωση στη διαδικασία λήψης οικονομικών αποφάσεων για τη βελτίωση της αποδοτικότητας. Προσπάθησε να διασώσει το σοβιετικό σύστημα εφαρμόζοντας διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες καμία συνάφεια δεν είχαν με τα μέχρι τότε δεδομένα για την Λενινιστική σοβιετία.

Ενδεικτικά, κάποιες από τις πρώτες αλλαγές που επιχείρησε ήταν:

1. Ανακατανομή της γης σε αγρότες δίχως δυνατότητα πώλησης, αλλά, με δυνατότητα μίσθωσής της για χρονικό διάστημα 50 ετών, για ιδιωτική χρήση.
2. Άδεια στους ιδιώτες για τη δημιουργία επιχειρήσεων ή συνεταιρισμών (εστιατόρια, κομμωτήρια, βιοτεχνίες κ.λπ.).
3. Τάση φιλελευθεροποίησης των δραστηριοτήτων των μεγάλων κρατικών επιχειρήσεων για την ενδυνάμωση των προσωπικών επιχειρήσεων (σχέση μεταξύ των τιμών και εισοδημάτων με βάση την ποιότητα των προϊόντων που παρέχονται, εκλογή διευθυντών, οικονομική ανεξαρτησία).
4. Μείωση του ρόλου του Κόμματος από το 1988-89 και καθιέρωση πολιτικού πλουραλισμού. Στο πλαίσιο αυτής της επιλογής απελευθερώθηκε ο Αντρέϊ Ζαχάρωφ και ξεκίνησε η εφαρμογή νέου νόμου για τον Τύπο, η περίφημη Γκλάζνοστ (διαφάνεια) και
5. Ανασυγκρότηση του Συντάγματος του 1977 (θέσπιση προεδρικών λειτουργιών, ουσιαστικά ελεύθερες εκλογές με πολλούς υποψηφίους για τους Σοβιετικούς (αν και αυτοί οι πολλαπλοί υποψήφιοι προέρχονται ακόμα από το Κομμουνιστικό Κόμμα) κ.λπ.).

Τα μέτρα εκδημοκρατισμού και ο σχηματισμός του εκλεγμένου Κογκρέσου των Αντιπροσώπων του Λαού υπονόμευσε το μονοκομματικό κράτος. Ο Γκορμπατσόφ αρνήθηκε να παρέμβει στρατιωτικά, όταν διάφορες Ανατολικές χώρες εγκατέλειψαν τη Μαρξιστική-Λενινιστική διακυβέρνηση το 1989-90. Εσωτερικά, το αυξανόμενο εθνικιστικό συναίσθημα απείλησε να φέρει τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Στην πορεία, βέβαια οι προσπάθειες του Γκορμπατσώφ αποδείχθηκαν μάταιες καθώς το σάπιο, ολοκληρωτικό καθεστώς δεν ήταν δυνατόν να διατηρηθεί καθώς τόσο η οικονομική ένδεια όσο και η καταπίεση των πολιτών επί 10ετίες είχαν εξαθλιώσει τους Σοβιετικούς πολίτες και η σύγκριση με τον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο είχε γιγαντωθεί.

Η αυθαιρεσία και η διαφθορά ήταν ο μεγάλος αντίπαλος της προσπάθειας που ξεκίνησε ο Γκορμπατσώφ, ενώ οι συντηρητικοί του ΚΚΣΕ παραμένουν αδιάφοροι και αδρανείς για να εμποδίσουν την έκταση των φαινομένων αυθαιρεσίας και διαφθοράς, αντεκδικούμενοι για την απώλεια των προνομίων τους.

Η πολιτική για την δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης, το οποίο θα καλλιεργείται από την νομοθεσία και θα έχει ως εγγυητή το κράτος, ως προϋπόθεση για την επιτυχία των μεταρρυθμίσεων, αποτυγχάνει.

Τον 1991 το σύστημα καταρρέει και τον Δεκέμβριο η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο κατεβαίνει από το Κρεμλίνο. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ γίνεται ο τελευταίος ηγέτης της πάλαι ποτέ κραταιάς Σοβιετικής Ένωσης. Η πολιτική αναδιάρθρωσης (περεστρόϊκα) και διαφάνειας (γκλάζνοστ) που επιχείρησε να εφαρμόσει, είχαν καθυστερήσει πάρα πολύ. Μία νέα σελίδα άνοιγε στην παγκόσμια ιστορία…

Παρά τα όσα του καταλογίζουν διάφοροι επικριτές του, οι οποίοι επιθυμούσαν την διατήρηση του συστήματος που επί, περίπου, 70 χρόνια ταλαιπωρούσε εκατομμύρια ανθρώπων, ο Γκορμπατσώφ έχει μία σημαντική θέση στην παγκόσμια ιστορία και αναμφίβολα πρόκειται για ένα από τα σημεντικότερα πρόσωπα του 20^ου αι.

Η παρουσία του, έκανε δυνατή την λήξη του Ψυχρού Πολέμου, δίνοντας δυνατότητα ανάπτυξης στο παγκόσμιο περιβάλλον καθώς οι εξοπλισμοί δεν θα απορροφούσαν τα τρις που μέχρι εκείνη την περίοδο ο φρενήρης ανταγωνισμός των δύο αντιπάλων υπερδυνάμεων επέβαλλε. Η πολιτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα την απονομή του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης το 1990.