Υπογεννητικότητα και Δημογραφικό Πρόβλημα: Η μεγαλύτερη μάστιγα στην Ελλάδα

Οι αριθμοί και οι στατιστικές προβλέψεις είναι εφιαλτικοί – Το πρόβλημα γνωστό εδώ και δεκαετίες, αν και το πολιτικό προσωπικό αρνείται να στηρίξει το θεσμό της ελληνικής οικογένειας

Το φλέγον δημογραφικό πρόβλημα, όπως καταγράφεται στην Ελλάδα, απαιτεί άμεσα την εύρεση μιας κεντρικής λύσης που θα δώσει κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ώθηση στη χώρα μας.

Η πρόσφατη είδηση που δυστυχώς δεν έκανε το γύρο των ελληνικών μίντια, αναφέρει τα ακόλουθα: Είκοσι πέντε νηπιαγωγεία και 15 δημοτικά σχολεία δεν θα λειτουργήσουν κατά το νέο σχολικό έτος 2021- 2022 καθώς δεν έχει συμπληρωθεί ο απαραίτητος αριθμός μαθητών ή δεν υπάρχει καθόλου μαθητικό δυναμικό. Σαράντα σχολεία κλείνουν στην Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων και Πρέβεζας γιατί δεν γεννιούνται παιδιά!

Το μέγεθος της σοβαρότητας αυτής της είδησης είναι τεράστιο, όμως κανείς δεν δείχνει να ενδιαφέρεται για το γεγονός ότι ερημώνει από νέους η ελληνική επαρχία και η χώρα μας μετατρέπεται σε μια χώρα γερόντων.

Απομόνωση γεωγραφική, διοικητική, κοινωνική και πολιτιστική. Το οδικό δίκτυο παραμένει σχεδόν σε πρωτόγονη κατάσταση. Η έλλειψη νοσοκομείων και πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, μέγα πρόβλημα. Οι ασθενείς αναγκάζονται να προσφεύγουν σε νοσηλευτικά ιδρύματα των μεγάλων αστικών κέντρων ακόμη και για λιγότερο σοβαρές παθήσεις. Αποβιομηχανοποίηση, απομάκρυνση των νέων από την πρωτογενή αγροτική παραγωγή και βεβαίως υπογεννητικότητα.

Η Ελλάδα βρίσκεται σε έντονο καθοδικό ρυθμό μείωσης του πληθυσμού της από το 2011, οπότε και καταγράφηκε αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων για πρώτη φορά μετά την περίοδο της Κατοχής του 1944! Το έτος 2017 στην Ελλάδα είχαμε 88.553 γεννήσεις και 124.501 θανάτους.

Μελετώντας τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο πληθυσμός στη χώρα μας αναμένεται να φτάσει τα 8 εκατ. το 2050, με βάση το συντηρητικό σενάριο. Το δημογραφικό πρόβλημα δεν εμφανίστηκε πρόσφατα στη χώρα μας, η οποία όμως είχε καταφέρει να ισορροπεί αυτή τη τάση εμφανίζοντας μικρές διακυμάνσεις στον πληθυσμό της, ακόμα και αυξητικές κατά περιόδους. Ειδικότερα, η περίοδος μεταξύ 1960-1980 ήταν η πιο παραγωγική για την Ελλάδα, ενώ αμέσως μετά η ελληνική γεννητικότητα εμφάνισε φθίνουσα τάση.

Συγκεκριμένα, ο ολικός δείκτης αναπαραγωγής, ο οποίος υποδηλώνει τον αριθμό των παιδιών που αποκτάει κάθε γυναίκα στη διάρκεια της αναπαραγωγικής της ηλικίας, μεταβλήθηκε από 1,31 που ήταν το 2004, σε 1,5 το 2008 και 2009, ενώ μειώθηκε ξανά σε 1,35 το 2017.

Ιδιαίτερη σημασία έχει, επίσης, η ηλικία απόκτησης του πρώτου παιδιού από τις Ελληνίδες, η οποία από τα 28,8 έτη που ήταν το 2008, μετατέθηκε στα 30,3 έτη το 2016.

Το πιο δυσοίωνο μήνυμα, όμως, συνοψίζεται στη βαθιά γήρανση του πληθυσμού τις επόμενες δεκαετίες, καθώς προβλέπεται ότι το 36% των κατοίκων της Ελλάδας το 2050 θα είναι άνω των 65 ετών. Το ποσοστό αυτό αποτελεί αρνητικό ρεκόρ για τη χώρα μας, αν ληφθεί υπόψη ότι τη δεκαετία του ΄70 ήταν 6% και στις μέρες μας υπολογίζεται στο 18-20%.

Δυστυχώς η πτώση της γεννητικότητας έχει πολυπαραγοντική αιτιολογία καθώς η Ελλάδα ακολουθεί το «Δυτικό πρότυπο» ζωής. Αυτό το δυτικό πρότυπο που παρουσιάζει ως μόδα και λύτρωση τα διαζύγια, τη διάλυση του θεσμού της οικογένειας και προωθεί αλλά πρότυπα και αξίες με βάση τη σεξουαλικότητα των ανθρώπων και την απομάκρυνσή τους από την κοινωνική τους υπόσταση.

Στο πλαίσιο αυτό παρατηρούνται μεταβολές στις κοινωνικές συνθήκες όπως η μετάθεση τεκνοποίησης σε μεγαλύτερες ηλικίες, διάφορες οικονομικές παράμετροι, η αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό, οι σύγχρονες μέθοδοι αντισύλληψης κ.α.

Αιτίες δημογραφικού προβλήματος

Α. Οικονομική κρίση και Μεταναστευτικό

Είναι κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι η οικονομική κρίση και εφαρμογή των μνημονίων στη χώρα μας, έχουν μεν επιδράσει καταλυτικά αυξάνοντας περισσότερο το πρόβλημα.

Η οικονομική κρίση πυροδότησε μια διαδικασία σημαντικής μείωσης του πληθυσμού της χώρας λόγω μείωσης των γεννήσεων, αλλά και μέσω της ανατροπής του μεταναστευτικού ισοζυγίου, δηλαδή της υπεροχής του αριθμού των εξερχόμενων μεταναστών έναντι του αριθμού των εισερχομένων.

Στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης και ειδικότερα στην Περιφερειακή Ενότητα Ροδόπης, οι θάνατοι (1296) ήταν διπλάσιοι από τις γεννήσεις (726) το 2018. Σημαντική είναι και η ανατροπή του ισοζυγίου στην Περιφερειακή Ενότητα Έβρου (1914 θάνατοι, 1061 γεννήσεις), αλλά και στα νησιά του Βορείου Αιγαίου (γεννήσεις 1891, θάνατοι 2372).

Επιπλέον, πρόσθεσε ότι η οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τη δημογραφική διαταραχή, την κρίσιμη γεωγραφικά θέση της χώρας και το μεταναστευτικό-προσφυγικό θέτουν την Ελλάδα ενώπιον μεγάλων προκλήσεων.

Το θέμα της μετανάστευσης επιδεινώνει το πρόβλημα, αφαιρώντας σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού της χώρας σε αναπαραγωγική ηλικία που υπολογίζεται περίπου σε 400.000 νέους από το 2011.

Με τη συμμετοχή και του μεταναστατευτικού ισοζυγίου, δηλαδή την εξερχόμενη μετανάστευση να υπερβαίνει την εισερχόμενη, σύμφωνα με στοιχεία του Ιανουαρίου 2018, ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε κατά 381.835 κατοίκους την περίοδο 2011-2018.

Β. Άνισα κατανεμημένο νοσοκομειακό και μαιευτικό δίκτυο

Λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής δομής της Ελλάδας και σε συνδυασμό με τη μειωμένη νοσοκομειακή κρατική δαπάνη, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, είναι πολύ δύσκολη η παροχή ικανοποιητικών εξειδικευμένων μαιευτικών και γυναικολογικών υπηρεσιών σε όλες τις περιοχές της χώρας. Καθώς υπάρχει σημαντική συγκέντρωση εξειδικευμένων υποδομών και υπηρεσιών υγείας στις μεγάλες πόλεις και μεγάλη έλλειψη στην περιφέρεια και τις ακριτικές περιοχές, υπάρχει δυσκολία πρόσβασης στις υπηρεσίες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν κρυμμένα κόστη σε ένα ικανοποιητικό δημόσιο σύστημα υγείας, όταν απαιτούνται μεταφορές και διαμονές. Τα οικονομικά κριτήρια αλλά και η ανασφάλεια που προκαλείται λόγω γεωγραφικής απόστασης μιας δομής υγείας από την μόνιμη κατοικία, παίζει σημαντικό ρόλο στην απόφαση των ζευγαριών που κατοικούν σε νησιά και απομακρυσμένες περιοχές να δημιουργήσουν ή να μεγαλώσουν την οικογένειά τους.

Οι συνέπειες που προκύπτουν από τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της χώρας μας έχουν κοινωνικό και οικονομικό χαρακτήρα:

Γήρανση του πληθυσμού

Μείωση εργατικού δυναμικού

Επιβάρυνση του ασφαλιστικού συστήματος και κατάρρευση του συνταξιοδοτικού συστήματος

Τα Συνταξιοδοτικά και Ασφαλιστικά συστήματα της Ε.Ε. σχεδιάστηκαν με βάση μία εντελώς διαφορετική δομή πληθυσμού που επικρατούσε στις δεκαετίες ’50-’60, όταν μόνο το 6% του πληθυσμού ήταν 65 ετών. Οι νέοι που αποτελούν το εργατικό δυναμικό καλούνται να στηρίξουν οικονομικά τους ηλικιωμένους, ενώ ταυτόχρονα οι δημόσιοι προϋπολογισμοί καταπονούνται κάτω από το βάρος του υψηλότερου κόστους των συστημάτων υγείας και συνταξιοδότησης.

Οι αριθμοί είναι απογοητευτικοί: Τη δεκαετία του ’60 εργαζόντουσαν 3 άνθρωποι και συνταξιοδοτούνταν 1, ενώ το 2050 θα εργάζεται 1 και θα συνταξιοδοτούνται 3.

Δυστυχώς η εν Ελλάδι πολιτική εξουσία αρνείται να αντιληφθεί πως μόνο με την αύξηση του πληθυσμού μπορεί να επιτευχθεί βελτίωση και άμεση ανάπτυξη σε όλες τις δομές της οικονομίας (κατανάλωση, λιανικό εμπόριο, αγορά κατοικίας κ.α.).

Το δημογραφικό πρόβλημα εντοπίζεται σχεδόν σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας, με ιδιαίτερη παρουσία στη Θράκη και τα νησιά του Β. Αιγαίου, ενώ σε Κρήτη και νησιά του Ν. Αιγαίου εμφανίζεται οριακά θετικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων.

Η Ελλάδα είναι αρκετά χαμηλά στην κατάταξη της Ευρώπης σχετικά με την υιοθέτηση πολιτικών στήριξης της μητρότητας, της οικογένειας και της γονιμότητας. Κύριος στόχος θα πρέπει να είναι η δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την στήριξη της ελληνικής οικογένειας. Και από το δημόσιο και από τον ιδιωτικό τομέα.

Σημαντικός παράγοντας είναι οι πολιτικές στήριξης που θα ενθαρρύνουν τα νέα ζευγάρια να μπουν σε πρόγραμμα δημιουργίας οικογένειας σε νεαρές ηλικίες (20-29 ετών), με παράλληλη στήριξη στην εκπαίδευση και την εργασία, καθώς επίσης και στην επανένταξη και εξέλιξη της γυναίκας με παιδιά στο εργασιακό της περιβάλλον. Άλλες προτεινόμενες πολιτικές που είχαν θετικά αποτελέσματα σε άλλες χώρες είναι η καθιέρωση «επιδόματος» γεννήσεων με διαφορετικά κίνητρα για γυναίκες κάτω των 30 ετών, όπως η ενίσχυση και καθιέρωση επιδομάτων τοκετού, η παροχή επιδομάτων ενοικίου και μετακόμισης σε νέα ζευγάρια, η διευρυμένη παροχή δωρεάν και επιδοτούμενης φροντίδας των παιδιών προσχολικής ηλικίας (εντός & εκτός σπιτιού) και η παροχή ιατρικών υπηρεσιών (σε περιπτώσεις κατοίκων ακριτικών και απομακρυσμένων περιοχών από τα αστικά κέντρα).

Ο παράγοντας σχολείο και παρεχόμενες υπηρεσίες εκπαίδευσης είναι εξίσου σημαντικός. Σε μια χώρα που θέλει να επενδύσει στο baby boom θα έπρεπε να ανοίγουν σχολεία κι όχι να κλείνουν.

Λύσεις υπάρχουν, βούληση δεν είμαι βέβαιος ότι υπάρχει… Ίσως κάποιοι βολεύονται όταν στις γειτονιές δεν ακούγονται παιδικές φωνές… Όταν η Ελλάδα ερημώνει και μετατρέπεται σε κουφάρι. Κάτι σαν ένα χρυσοπράσινο φύλλο ρηγμένο στο πέλαγο…

Πηγή: newsbomb.gr